Merk je dat je in de herfst en winter somberder wordt, meer slaap nodig hebt en minder zin hebt in wat je normaal energie geeft? Dan vraag je je misschien af of een speciale lamp echt kan helpen. In dit artikel leg ik helder uit wat lichttherapie is, hoe het werkt bij depressieve klachten en winterdepressie, wat je praktisch kunt verwachten en waar je op moet letten. Ik deel ook ervaring uit de begeleiding van cliënten, zodat je met vertrouwen kunt beslissen of dit bij jou past.
Wat is lichttherapie en hoe werkt het?
Lichttherapie is een behandeling met fel, wit licht dat via de ogen je biologische klok beïnvloedt. Ochtendblootstelling onderdrukt tijdelijk de aanmaak van melatonine, waardoor je overdag alerter bent en je slaap en stemming zich herstellen. In de praktijk betekent dit meestal dagelijks 30 minuten bij ongeveer 10.000 lux, op 20 tot 40 centimeter afstand. Wordt dit te fel ervaren, dan kan een lagere lichtsterkte met een langere duur worden gekozen.
Voor wie is het geschikt?
De behandeling is vooral bekend bij seizoensgebonden depressie, ook wel winterdepressie. Uit klinische ervaring en onderzoek blijkt dat een aanzienlijk deel van de mensen hiermee merkbaar opknapt. Daarnaast kan lichttherapie ondersteunend zijn bij niet seizoensgebonden depressie en bij slaapritmeproblemen, zoals een verlaat slaapfasepatroon. Bij een bipolaire stoornis kan het worden ingezet onder strikte monitoring.
Behandeling stap voor stap
Meestal start je in de ochtend, elke werkdag gedurende één tot twee weken. Je zit rechtop met je gezicht naar de lamp, ogen open maar niet recht in het licht kijken. Lezen of ontbijten mag zolang het licht je ogen bereikt. Veel mensen merken na drie tot vijf sessies de eerste verandering, zoals meer energie overdag en minder somberheid. Soms is een tweede reeks nodig om het effect te bestendigen.
Effectiviteit en wat je kunt verwachten
Bij winterdepressie zien we in de praktijk vaak een duidelijke verbetering binnen een week. Dat sluit aan bij de ervaring dat ochtendlicht je dag nacht ritme snel kan herijken. In mijn begeleiding werkt een vaste ochtendroutine opvallend goed: op tijd opstaan, direct lichttherapie, daarna daglicht naar buiten en een consequent slaapritme. Combineer dit waar passend met leefstijladvies of psychologische behandeling.
Bijwerkingen en veiligheid
Lichttherapie wordt doorgaans goed verdragen. Mogelijke, meestal milde klachten zijn hoofdpijn, vermoeide of tranende ogen, een rood gezicht, lichte misselijkheid of tijdelijke moeite met inslapen als je te laat op de dag start. Start daarom bij voorkeur vroeg in de ochtend. Het licht uit medische lampen bevat geen uv en is veilig voor de huid en ogen bij normaal gebruik.
Wanneer voorzichtig zijn
Gebruik het liever niet in combinatie met medicijnen die de ogen lichtgevoeliger maken, zoals bepaalde antibiotica of antipsychotica, tenzij je arts dit veilig vindt. Bij een bipolaire stoornis is zorgvuldige afstemming nodig vanwege het risico op stemmingsomslag. Raadpleeg bij oogziekten altijd een specialist vooraf.
Thuis of in de kliniek
Veel ggz instellingen bieden gesuperviseerde sessies. Thuisbehandeling kan ook, mits je een gecertificeerde lamp gebruikt en de dosering afstemt met je behandelaar. Wil je breder kijken naar je klachten of twijfel je aan de diagnose, overweeg dan een korte zelfcheck met een depressie test en lees over passende depressie behandeling. Herken je vooral een seizoenspatroon, bekijk dan ook onze informatie over winter depressie.
Lichttherapie kan in korte tijd je slaapritme en stemming positief beïnvloeden, zeker bij klachten die in de donkere maanden verergeren. Met een vaste ochtendroutine en goede afstemming met je behandelaar vergroot je de kans op resultaat. Twijfel je of het bij jou past of gebruik je medicijnen die lichtgevoeligheid geven, bespreek dit dan eerst met je huisarts of behandelaar.
Veelgestelde vragen
Hoe snel werkt lichttherapie bij depressie?
Veel mensen merken binnen drie tot vijf sessies de eerste veranderingen, zoals meer energie overdag en minder piekeren. Bij een winterdepressie is er vaak binnen één week duidelijke winst. Houd de routine vol gedurende één tot drie weken en plan evaluatiemomenten met je behandelaar om duur en intensiteit te bepalen.
Welke lamp heb ik nodig voor lichttherapie depressie?
Kies een gecertificeerde lamp met ongeveer 10.000 lux op 20 tot 40 centimeter, zonder uv. Zit dagelijks circa 30 minuten in de ochtend met je ogen open, zonder direct in het licht te staren. Kun je 10.000 lux niet verdragen, kies dan een lagere intensiteit met langere duur, in overleg met je behandelaar.
Is lichttherapie depressie veilig met mijn medicijnen?
Meestal wel, maar wees voorzichtig bij middelen die lichtgevoeligheid verhogen, zoals sommige antibiotica of antipsychotica. Overleg altijd met je arts. Bij een bipolaire stoornis alleen onder strikte monitoring vanwege het kleine risico op een (hypo)manische episode. Bij oogziekten eerst een oogarts raadplegen.
Helpt lichttherapie ook bij niet seizoensgebonden depressie?
Ja, lichttherapie kan ondersteunend zijn naast psychotherapie en medicatie, vooral wanneer een verstoord slaapritme meespeelt. Het is geen vervanging van een volledige behandeling, maar kan wel het dag nacht ritme normaliseren en je energieniveau verbeteren. Bespreek altijd de plaats in je behandelplan met je behandelaar.
Kan ik lichttherapie depressie thuis doen of beter in de kliniek?
Beide kan. In een kliniek word je nauwkeurig begeleid en kun je snel bijsturen. Thuisbehandeling is praktisch als je een goede lamp hebt en de instructies volgt. Start bij voorkeur met professionele afstemming, zodat intensiteit, afstand en timing kloppen en je voortgang veilig wordt gemonitord.
