Je vraagt je misschien af of rTMS zin heeft nu medicijnen of gesprekken nog niet genoeg helpen. Dat is een herkenbare en logische vraag. In dit artikel lees je wat rTMS precies is, hoe een traject eruitziet, voor wie het geschikt is en wat je van effect en bijwerkingen kunt verwachten. Ik neem je mee in de wetenschappelijke stand van zaken én deel praktijkervaringen, zodat je een nuchter en compleet beeld krijgt en samen met je behandelaar een goede keuze kunt maken.
Wat is rTMS en hoe werkt het bij depressie?
rTMS staat voor repetitieve transcraniële magnetische stimulatie. Met een elektromagnetische spoel die tegen het hoofd wordt geplaatst, worden heel gericht magnetische pulsen afgegeven. Die pulsen wekken in de hersenschors een kleine elektrische stroom op waardoor de activiteit van neuronen tijdelijk verandert. Bij depressie richten we ons doorgaans op de dorsolaterale prefrontale cortex, een zone die verbonden is met netwerken voor stemming, motivatie en beloning.
Afhankelijk van het protocol wordt links vaak met een hogere frequentie gestimuleerd of rechts met een lagere frequentie. Het doel is om de onderlinge communicatie in het netwerk te normaliseren. Denk aan het versterken van onderactieve circuits of het dempen van overactieve circuits. In de praktijk merk je hiervan niets anders dan het tikgeluid van het apparaat en een kloppend gevoel op de huid.
Voor wie is rTMS geschikt?
In Nederland wordt rTMS vooral ingezet bij mensen met een depressieve stoornis die onvoldoende zijn opgeknapt na twee eerdere, adequate behandelstappen. Dat kan gaan om twee verschillende antidepressiva, een combinatie van medicatie en psychotherapie, of twee vormen van psychotherapie. Deze groep noemen we vaak therapieresistent of onvoldoende-responder. rTMS is dan een bewezen, niet-invasieve optie.
Er zijn ook situaties waarin rTMS juist eerder overwogen kan worden. Bijvoorbeeld als je ernstige bijwerkingen van antidepressiva hebt ervaren of als intensieve psychotherapie tijdelijk niet haalbaar is. De Nederlandse richtlijnen sluiten hierbij aan: rTMS kan als monotherapie of als toevoeging worden gegeven en wordt bij matig tot ernstig depressieve klachten het liefst gecombineerd met psychotherapie.
Wie komt meestal niet in aanmerking? Bij een psychotische depressie is rTMS doorgaans minder effectief; daar wordt sneller aan elektroconvulsietherapie (ECT) gedacht. Mensen met epilepsie in de voorgeschiedenis, metalen in het hoofd of een cochleair implantaat worden meestal uitgesloten, of alleen na zorgvuldige risicoweging behandeld. Voor adolescenten is het wetenschappelijk bewijs nog beperkt; bij ouderen is rTMS daarentegen overtuigend werkzaam en goed te verdragen.
Hoe ziet een rTMS-traject eruit?
Intake en voorbereiding
Vooraf vindt een uitgebreide intake plaats met psychiater en vaak ook psycholoog of verpleegkundig specialist. We bespreken je klachtenverloop, eerdere behandelingen, somatiek en medicatie. We vullen gestandaardiseerde vragenlijsten in, zoals de HDRS of MADRS, om het uitgangsniveau vast te leggen. Soms adviseren we tijdelijk te stoppen of te doseren met middelen die de kans op bijwerkingen kunnen vergroten, maar vaak kan je medicatie gewoon doorgaan.
Praktische voorbereidingen horen er ook bij. Je verwijdert sieraden in en rond het gezicht, je neemt bankpassen uit je broekzak en je krijgt uitleg over gehoorbescherming. Het traject is poliklinisch; rijden of fietsen na een sessie is in de regel geen probleem.
Bepalen van motorische drempel en lokalisatie
Voor de eerste sessie bepalen we jouw motorische drempel. Kort gezegd meten we met enkele testpulsen hoe sterk we moeten stimuleren voordat er een subtiele samentrekking in je handspieren optreedt. Dit helpt om de behandelingsintensiteit persoonlijk af te stemmen. Ook markeren we de behandellocatie op de hoofdhuid. In centra met neuronavigatie gebeurt dit op basis van MRI, in andere centra met gevalideerde meetmethoden op de schedel. De drempel wordt regelmatig opnieuw bepaald, omdat drempels iets kunnen schommelen gedurende het traject.
De sessie stap voor stap
Je zit in een comfortabele stoel en rust je hoofd tegen een steun. De spoel wordt op de gemarkeerde plek geplaatst. Tijdens het geven van pulsen hoor je ritmische tikken en voel je een kloppend gevoel op de huid. Veel mensen vinden dit in het begin gevoelig, vergelijkbaar met zacht tikken met een potlood op de huid; meestal went het binnen enkele sessies. Een sessie duurt 20 tot 40 minuten, afhankelijk van het protocol. Tijdens de sessie hoef je niets te doen. Soms combineren we de stimulatie met psychotherapeutische technieken, bijvoorbeeld cognitieve herstructurering of activatie, zodat we neurostimulatie en gedragsverandering direct koppelen.
Aantal sessies en schema
Een standaardtraject omvat 20 tot 30 behandelsessies, meestal 4 tot 5 keer per week, gedurende 4 tot 6 weken. Sommige mensen merken na 10 tot 12 sessies dat hun spanning afneemt, de dagstructuur terugkomt of rumineren minder wordt. Bij onvoldoende respons kunnen we de parameters aanpassen, de locatie finetunen of een bilateraal protocol overwegen. In geselecteerde gevallen kunnen onderhoudssessies helpen terugval te voorkomen, bijvoorbeeld één sessie per 1 tot 2 weken, of kortdurende opfrisreeksen bij eerste terugvalsignalen.
Monitoring van voortgang
Wekelijks bespreken we je klachten en vullen we dezelfde vragenlijsten in als bij de start. Zo zien we objectief of er beweging zit in somberheid, anhedonie, slaap, energie en concentratie. Bijwerkingen worden iedere sessie besproken. Deze systematische monitoring helpt ons tijdig bijsturen en vergroot de kans op een duurzaam effect.
Effectiviteit en resultaten
Wat laten studies zien?
De afgelopen jaren zijn vele gerandomiseerde studies en meta-analyses uitgevoerd. De kern is consistent: hoogfrequente rTMS links en laagfrequente rTMS rechts vergroten de kans op respons en remissie bij depressie, zeker als eerdere medicatie onvoldoende effect had. Bilaterale rTMS komt daar minstens gelijkwaardig uit. In natuurlijke praktijkstudies, waarbij rTMS vaak met psychotherapie wordt gecombineerd, worden responspercentages rond 40 tot 50 procent en remissiepercentages rond 25 tot 35 procent gemeld. Bij sommige programma’s met intensieve psychotherapie liggen remissiepercentages nog hoger.
Voor ouderen is er specifiek onderzoek dat aantoont dat rTMS goed wordt verdragen en significant effect heeft. Voor adolescenten is het bewijs nog beperkt, waardoor rTMS daar voorlopig terughoudend en vooral in onderzoeksverband wordt ingezet. Nieuwe protocollen zoals theta-burst stimulatie bieden veelbelovende, kortere sessies van enkele minuten; de effectiviteit is bemoedigend maar heterogeen, waardoor klassieke protocollen nog steeds de klinische standaard vormen. Diepe TMS met H-coils wordt onderzocht, maar de meerwaarde boven reguliere rTMS is niet eenduidig aangetoond.
Duurzaamheid en onderhoudsbehandeling
Na een succesvolle behandelreeks kan het effect maanden aanhouden. Omdat depressie een terugkerende aandoening is, adviseren we bijna altijd onderhoud via psychotherapie en zelfhulpstrategieën. Bij een deel van de mensen helpt onderhouds-rTMS of een korte opfrisreeks bij vroege terugvalsignalen. Er bestaat nog geen universeel beste onderhoudsprotocol; de keuze hangt af van je klinisch beloop, voorkeuren en praktische haalbaarheid.
Bijwerkingen en veiligheid
Veelvoorkomende klachten
rTMS is niet-invasief en wordt over het algemeen goed verdragen. De meest gehoorde bijwerkingen zijn lokale gevoeligheid van de hoofdhuid, een gespannen gevoel in kaak of voorhoofd en een milde hoofdpijn tijdens of na de sessie. Duizeligheid kan kort optreden. Deze klachten zijn meestal tijdelijk en nemen na verloop van sessies af. Een eenvoudige pijnstiller in overleg met je behandelaar kan helpen.
Zeldzame risico’s
Een epileptische aanval als gevolg van rTMS is zeldzaam. In moderne programma’s met strikte veiligheidsprotocollen ligt het risico zeer laag. De behandelkamer is uitgerust om adequaat te handelen en het team is getraind in acute procedures. Strikte selectie, het bewaken van medicatie-interacties en het hanteren van internationale veiligheidsrichtlijnen beperken het risico verder.
Contra-indicaties en voorzorg
Absolute of relatieve contra-indicaties zijn onder meer een cochleair implantaat, metalen in of rond het hoofd, actieve epilepsie of recente convulsies. Vertel je behandelaar altijd over implantaten, eerdere neurologische aandoeningen en middelengebruik. Vooraf en tijdens het traject bespreken we afspraken over cafeïne, alcohol, slaap en medicatie, omdat deze factoren drempels en tolerantie kunnen beïnvloeden.
rTMS in combinatie met andere behandelingen
Psychotherapie
De combinatie van rTMS met cognitieve gedragstherapie of een andere evidence-based psychotherapie geeft vaak een sterker en duurzamer resultaat dan rTMS alleen. Neurostimulatie maakt het brein tijdelijk ontvankelijker; door in die vensters te oefenen met anders denken en doen, beklijft het effect beter. In veel Nederlandse centra is deze combinatie standaard onderdeel van het traject.
Medicatie en esketamine
Veel mensen krijgen rTMS als aanvulling op een stabiel medicatieregime. Soms wordt gaandeweg bijgesteld. Esketamine-neusspray is een andere, geavanceerde optie binnen gespecialiseerde centra. Wil je je verdiepen in deze route, bekijk dan onze verdiepende pagina over esketamine bij depressie. Welke combinatie voor jou passend is, bepaal je samen met je behandelaar op basis van effect, bijwerkingen en praktische factoren.
Vergelijking met ECT en andere neuromodulatie
ECT blijft de meest krachtige biologische behandeling bij psychotische of zeer ernstige depressies, met name als er urgentie is of risico op leven en gezondheid. rTMS is minder ingrijpend en kent minder bijwerkingen, maar is doorgaans ook minder effectief bij psychotische kenmerken. Andere technieken zoals nervus vagus stimulatie of diepe hersenstimulatie hebben bij depressie nog wisselend en vaak beperkt bewijs. tDCS en MST zijn vooral onderwerp van onderzoek.
Praktische zaken in Nederland
Vergoeding en verwijzing
rTMS wordt in Nederland sinds 2017 vergoed binnen de gespecialiseerde GGZ voor mensen met een depressieve stoornis die onvoldoende herstelden op ten minste twee eerdere behandelingen. Meestal verloopt toegang via verwijzing door je huisarts of medisch specialist naar een gespecialiseerd centrum. Tijdens de intake wordt vastgesteld of rTMS passend en veilig is en hoe het traject er voor jou idealiter uitziet.
Waar wordt rTMS aangeboden?
Behandelingen zijn beschikbaar in universitaire centra, grote GGZ-instellingen en enkele gespecialiseerde praktijken. Let op kwaliteit en expertise van het team, veiligheidsprotocollen en of er structurele monitoring plaatsvindt. Vraag gerust hoe lokalisatie gebeurt, hoe vaak drempels worden herbevestigd en hoe psychotherapie wordt geïntegreerd. Transparantie is een goed teken.
Shared decision making
Uiteindelijk zijn jouw doelen leidend. Bespreek met je naasten en je team wat voor jou het belangrijkste is: snel functioneren hervatten, bijwerkingen minimaliseren, terugval voorkomen of een specifiek symptoom (zoals rumineren of apathie) terugdringen. Gezamenlijk beslissen verhoogt therapietrouw en tevredenheid. Wil je je breed oriënteren op behandelroutes, zie ook onze overzichtspagina depressie behandeling en, als je twijfelt over de ernst of aard van je klachten, doe een korte depressietest als startpunt voor gesprek met je huisarts.
Persoonlijke ervaring uit de praktijk
Als behandelaar zie ik geregeld dat de eerste winst niet zit in euforie, maar in microveranderingen: ’s ochtends iets eerder uit bed, weer zelf koken, de was doen. Dat zijn betekenisvolle signalen. Patiënten beschrijven vaak dat de pijnlijke gevoeligheid op de hoofdhuid binnen een week afneemt. Een vaste tip die ik geef: houd een kort dagboekje bij van stemming, energie en activiteiten. Zo worden subtiele verbeteringen zichtbaar, en kunnen we de sessies of psychotherapie daar precies op richten.
Over het combineren met psychotherapie ben ik uitgesproken positief. Juist in de weken dat rTMS de neuroplasticiteit beïnvloedt, zie ik dat huiswerkopdrachten, activatie en denk-oefeningen extra effect sorteren. Ook blijkt het nuttig om vaste ankers in te bouwen voor na de rTMS-reeks, zoals wekelijkse wandelafspraken, slaaphygiëne en terugvalpreventieplannen. Die structuur helpt het behaalde effect vasthouden.
Veelvoorkomende misverstanden over rTMS
Een hardnekkige mythe is dat rTMS schokkend of pijnlijk zou zijn zoals ECT. Dat is niet zo. Er is geen narcose en geen insult-inductie; je bent wakker en kunt na afloop je dag vervolgen. Een tweede misverstand is dat je niets aan de rest van je behandeling hoeft te doen. In werkelijkheid versterken rTMS en psychotherapie elkaar. Tot slot leeft soms de gedachte dat rTMS altijd werkt. Dat is te stellig. De responskans is reëel, maar niet iedereen knapt op. Heldere monitoring en tijdig heroverwegen horen bij goede zorg.
Checklist: is rTMS iets voor jou?
Herken je dat eerdere behandelingen weinig opleverden of veel bijwerkingen gaven? Vind je een poliklinisch traject van 4 tot 6 weken haalbaar? Sta je open voor een combinatie met psychotherapie en wil je samen doelen scherpstellen? Dan kan rTMS een passende volgende stap zijn. Bespreek je ideeën, zorgen en wensen. Soms is rTMS de logische vervolgstap, soms een tussenstap samen met medicatie, en in specifieke situaties is ECT doelmatiger. Wat telt is de beste match voor jouw situatie en voorkeuren.
Samenvattend
rTMS is een wetenschappelijk onderbouwde, veilige en niet-invasieve behandelmethode voor depressie, met name wanneer twee eerdere behandelingen onvoldoende effect hadden. Het traject is intensief maar overzichtelijk en kan uitstekend worden gecombineerd met psychotherapie voor een sterker en duurzamer effect. Bijwerkingen zijn doorgaans mild en tijdelijk, ernstige complicaties zeldzaam. De keuze voor rTMS maak je het beste samen met je behandelaar, op basis van jouw doelen, voorkeuren en het klinisch plaatje. Overweeg een verwijzing als je klaar bent voor een volgende, evidence-based stap.
Werkt rTMS bij elke depressie even goed?
rTMS vergroot de kans op verbetering bij matige tot ernstige depressie, vooral wanneer eerdere behandelingen onvoldoende hielpen. Bij psychotische depressie is rTMS meestal minder effectief en komt ECT eerder in beeld. De respons is individueel verschillend. Zorgvuldige selectie, goede monitoring en combinatie met psychotherapie verhogen de slagingskans.
Hoeveel sessies rTMS heb ik nodig bij depressie?
Een standaardtraject bestaat uit 20 tot 30 sessies, meestal 4 tot 5 keer per week gedurende 4 tot 6 weken. De eerste effecten kunnen zich rond sessie 10 tot 12 laten zien. Bij onvoldoende respons worden parameters of lokalisatie soms aangepast. In enkele gevallen zijn onderhoudssessies zinvol om terugval te voorkomen.
Welke bijwerkingen komen het vaakst voor bij rTMS depressie?
De meest voorkomende bijwerkingen zijn tijdelijke gevoeligheid van de hoofdhuid, lichte hoofdpijn en een trekkend gevoel in gezichtsspieren tijdens stimulatie. Deze klachten nemen doorgaans af na de eerste sessies. Een epileptische aanval is zeer zeldzaam. Veiligheidsprotocollen en selectie beperken risico’s tot een minimum.
Wordt rTMS vergoed door de zorgverzekering?
Ja, rTMS wordt in Nederland sinds 2017 vergoed voor mensen met een depressieve stoornis bij wie ten minste twee eerdere behandelingen onvoldoende effect hadden. Toegang verloopt via verwijzing naar een gespecialiseerd centrum, waar tijdens de intake wordt beoordeeld of rTMS veilig en passend is in jouw situatie.
Kan rTMS zonder medicatie, of juist in combinatie?
Beide kan. rTMS kan als monotherapie of als aanvulling op medicatie en psychotherapie worden ingezet. In de praktijk geeft de combinatie met psychotherapie vaak de beste, meest duurzame resultaten. Het beleid stem je af met je behandelaar op basis van effectiviteit, bijwerkingen en persoonlijke voorkeuren.
