Vraag je je af of wat je voelt nog bij rouw hoort of dat je richting een depressie gaat? Het kan verwarrend zijn als je weken of maanden na een verlies nog steeds leeg en somber blijft, slecht slaapt en nergens zin in hebt. In dit artikel leg ik rustig uit welke klachten vaak bij rouw horen, welke signalen wijzen op een depressie, hoe je het verschil herkent en wat je zelf en samen met anderen kunt doen. Ook lees je wanneer je beter professionele hulp inschakelt.
Rouw en depressie: waar hebben we het over
Rouw is een natuurlijke reactie op een groot verlies. Je kunt rouwen om het overlijden van een dierbare, maar ook om het verlies van gezondheid, een relatie of werk. Depressie is iets anders: een stemmingsstoornis met een aanhoudende sombere stemming en verlies van interesse die je dagelijks functioneren belemmert. Omdat rouw veel op depressie kan lijken, is het begrijpelijk dat mensen twijfelen wat er precies speelt.
Overlap en verschillen
Wat lijkt op elkaar
Bij rouw én depressie komen verdriet, huilbuien, slaapproblemen, verminderde eetlust en concentratieproblemen voor. Ook kun je je futloos voelen, je terugtrekken of piekeren over de toekomst. Het feit dat deze klachten overlappen, maakt het lastig om het verschil te zien.
Wat maakt het anders
Er zijn enkele belangrijke markers. Bij rouw staan het gemis en de band met de overledene centraal. Verdriet komt vaak in golven, opgeroepen door herinneringen, een foto of een datum. Je gevoel van eigenwaarde blijft meestal intact. Bij een depressie is de somberheid constanter aanwezig, minder gebonden aan specifieke herinneringen en gaat vaker samen met sterke zelfkritiek of gevoelens van waardeloosheid. Ook gedachten aan de dood hebben een andere kleur: bij rouw gaan die eerder over herenigd willen zijn met de overledene, bij depressie over jezelf willen beëindigen omdat het leven zinloos voelt.
Wanneer is het een depressie na verlies
Professionals in Nederland hanteren criteria uit de DSM 5. Er is waarschijnlijk sprake van een depressieve stoornis wanneer gedurende minstens twee weken en bijna elke dag vijf of meer symptomen aanwezig zijn, waaronder in elk geval sombere stemming of verlies van interesse. Veel voorkomende symptomen zijn verlies van plezier in vrijwel alle activiteiten, slaapstoornissen, veranderingen in eetlust of gewicht, vermoeidheid, traagheid of juist onrust, concentratieproblemen, schuld en waardeloosheid en herhaaldelijke gedachten aan de dood. Het is verstandig om in het eerste jaar na een verlies terughoudend te zijn met een depressiediagnose, behalve wanneer er suïcidale gedachten of ernstige vitale symptomen zijn, zoals fors gewichtsverlies, extreem slaaptekort of uitgesproken psychomotore remming.
Langdurige rouwstoornis: wanneer rouw vastloopt
De meeste mensen ervaren dat de scherpe rand van het verdriet na weken tot maanden iets afneemt. Blijft de rouw even intens of wordt die sterker en belemmert dit je dagelijks leven, dan kan er sprake zijn van een langdurige rouwstoornis. Bij volwassenen spreekt men daarvan wanneer de klachten na twaalf maanden nog even heftig zijn, bij kinderen en jongeren al na zes maanden. Kenmerkend zijn een aanhoudend, kwellend verlangen naar de overledene, moeite om het verlies te aanvaarden, en een aanhoudend onvermogen om je aandacht bij werk, studie, sociale of recreatieve activiteiten te houden. De Traumatic Grief Inventory Self Report Plus is een vragenlijst die professionals gebruiken om de ernst te meten en te bepalen of diagnostiek nodig is.
Rouw, depressie en PTSS
Na onverwacht of schokkend verlies kunnen klachten van posttraumatische stress optreden. Zowel bij rouw als PTSS komen intrusieve herinneringen en vermijding voor. Het verschil zit in de inhoud. Bij PTSS staan beelden van de traumatische gebeurtenis centraal, bij rouw vooral de relatie met de overledene en het pijnlijke gemis. Ook preoccupatie met de overledene en verlangen naar de persoon zijn typisch voor rouw, niet voor PTSS. In het eerste jaar is ook hier terughoudendheid in diagnosticeren passend, tenzij de klachten het dagelijks functioneren fors belemmeren.
Hoe voelt rouw in lichaam en gedrag
Rouw is meer dan verdriet. Je kunt je onrustig of juist afgestompt voelen, je somber, eenzaam, boos of schuldig voelen. Je gedachten kunnen vastlopen, je aandacht verslapt en simpele keuzes kosten ineens energie. Lichamelijk zijn vermoeidheid, gespannen spieren, hoofdpijn, buikpijn, hartkloppingen en slaapproblemen veel voorkomend. Het is normaal dat deze reacties in golven komen en gaan en vaak uitgelokt worden door herinneringen of betekenisvolle momenten zoals feestdagen.
Wanneer moet je je zorgen maken
Maak je extra alert als je merkt dat je jezelf waardeloos vindt, nauwelijks nog iets plezierig vindt, fors afvalt zonder dat te willen, langere tijd nauwelijks slaapt of dagelijks denkt aan de dood. Als dat speelt, neem dan contact op met je huisarts. Denk je aan zelfdoding of ben je bang jezelf iets aan te doen, bel dan direct 113 of 0800 0113 of neem contact op met de huisartsenpost.
Wat kun je zelf doen om te herstellen
Herstel begint vaak met erkennen dat je rouwt. Geef jezelf toestemming om te voelen wat er is, zonder te oordelen. Houd zo veel mogelijk een dagritme aan met vaste tijden voor opstaan, eten en naar bed gaan. Lichaamsbeweging, al is het een korte wandeling, ondersteunt slaap en stemming. Eet regelmatig en voedzaam, beperk alcohol en slaapmiddelen.
Zoek mensen op bij wie je je veilig voelt en vertel wat je doormaakt. Herinneringen oproepen, foto’s bekijken of schrijven over je band kan troostend en ordenend werken. Als piekeren je nachten overneemt, plan dan overdag een piekermoment en noteer je zorgen, zodat de nacht meer rust krijgt. Kost starten met activiteiten te veel energie, begin klein en realistisch. Maak korte afspraken met jezelf, zoals tien minuten buiten zijn, een vriend bellen of een simpele taak afronden.
Behandeling en begeleiding: wat helpt wanneer
Bij vastlopende rouw of wanneer er tekenen van een depressie zijn, is professionele hulp zinvol. Gesprekstherapie gericht op rouw helpt je het verlies onder ogen te zien en een blijvende, gezonde band met de overledene te vormen, terwijl je stap voor stap weer investeert in het leven. Cognitieve gedragstherapie kan sombere gedachten en vermijdingsgedrag helpen doorbreken. Wanneer traumatische beelden blijven opdringen kan EMDR ingezet worden. Bij een depressie kan, naast therapie, medicatie soms helpen om een neerwaartse spiraal te doorbreken. Overleg hierover met je huisarts of psycholoog, die met jou de voor en nadelen weegt.
Wil je je stemming laagdrempelig in kaart brengen, dan kan een korte online zelftest handig zijn. Bekijk bijvoorbeeld deze depressietest. Oriënteer je ook op passende therapievormen en vervolgstappen bij terugkerende somberheid via behandelopties voor depressie. Merk je meerdere krachtige signalen die wijzen op ernstige somberheid, lees dan meer over signalen van een zware depressie en schakel tijdig hulp in.
Hoe steun je een naaste met rouw of depressie
Erken het verlies en noem de overledene bij naam. Vraag wat het zwaarst is op dit moment en bied concrete hulp, zoals koken, kinderen ophalen of samen een wandeling maken. Doe dit niet eenmalig, maar blijf in de weken en maanden erna aanwezig, juist rondom lastige dagen zoals verjaardagen of feestdagen. Vermijd goedbedoelde geruststellingen die het gevoel bagatelliseren. Beter is: ik ben er en ik luister. Zie je signalen van mogelijke depressie of suïcidale gedachten, moedig dan aan om de huisarts te bellen en ga desnoods mee.
Veel voorkomende misverstanden
Rouw verloopt niet in nette fases die je één voor één afvinkt. Je kunt heen en weer bewegen tussen intens verdriet en momenten dat het even lichter voelt. Dat is normaal en geen teken dat je het fout doet. Ook is er geen vaste tijdslijn waar je aan moet voldoen. Sommigen herstellen relatief snel, anderen hebben veel langer nodig. Antidepressiva zijn niet altijd nodig en zeker niet het enige dat helpt. Werk en routine kunnen, mits haalbaar, ondersteunend zijn.
Mijn ervaring uit de praktijk
In mijn werk met nabestaanden zie ik vaak dat twijfel over het eigen gevoel zelf een extra last wordt. Mensen vragen zich af of hun klachten nog normaal zijn. Wat steevast helpt is samen ordenen: welke klachten horen bij rouw en welke duiden op vastlopen. Een voorbeeld is iemand die maanden na het verlies merkte dat er nog zelden momenten van verlichting waren, het gewicht bleef dalen en slapen vrijwel niet meer lukte. Door samen te werken aan ritme en geleidelijke exposure aan herinneringen, en tijdelijk aanvullende hulp in te zetten, ontstond weer ruimte voor betekenisvolle activiteiten. Dat is de kern van herstel: het verlies erkennen én je leven in kleine stappen opnieuw invullen.
Samengevat
Rouw en depressie delen klachten, maar verschillen in verloop, focus en zelfbeeld. Golven van verdriet die worden getriggerd door herinneringen passen bij rouw. Aanhoudende somberheid, verlies van interesse en waardeloosheidsgevoelens wijzen eerder op depressie. Blijven klachten onverminderd heftig en beperken zij je dagelijks leven, schakel dan hulp in. Met steun, structuur en passende behandeling is herstel mogelijk en kun je het verlies verweven in een leven dat weer betekenis krijgt.
Verdriet mag er zijn en hoeft niet meteen opgelost. Tegelijk is het belangrijk om signalen die kunnen wijzen op een depressie serieus te nemen. Merk je dat de somberheid aanhoudt, je eigenwaarde wegzakt of je dagelijks leven stilvalt, praat dan met je huisarts. Blijf niet alleen tobben. Met begripvolle steun, een stevig dagritme en zo nodig behandeling kom je stap voor stap vooruit. Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om je veiligheid, bel dan direct 113 of 0800 0113 of neem contact op met de huisartsenpost.
Veelgestelde vragen
Hoe onderscheid ik normale rouw van een depressie na verlies
Let op het patroon van klachten. Bij rouw komen gevoelens in golven die gekoppeld zijn aan herinneringen. Bij depressie zijn somberheid en verlies van interesse constanter en gaan vaker samen met waardeloosheid. Blijvende, brede beperkingen en weinig momenten van verlichting wijzen sneller op symptomen rouw depressie die om hulp vragen.
Hoelang duren symptomen rouw depressie doorgaans
De intensiteit van rouw neemt bij veel mensen in weken tot maanden wat af, met op en neer gaande golven. Aanhoudend even heftige klachten die je functioneren beperken kunnen passen bij langdurige rouw of een depressie. Houden symptomen rouw depressie zes tot twaalf maanden of langer aan, bespreek dit met je huisarts.
Kunnen kinderen andere symptomen rouw depressie laten zien
Ja. Kinderen wisselen sneller tussen spelen en verdriet en kunnen lichamelijke klachten, regressie of gedragsproblemen laten zien. Als symptomen rouw depressie na zes maanden niet verminderen of school, slapen en contact structureel verstoren, is het zinvol om hulp te zoeken die past bij de leeftijd en het gezin.
Wanneer is er sprake van een langdurige rouwstoornis
Als het hevige gemis, verlangen en moeite met aanvaarden na twaalf maanden bij volwassenen of zes maanden bij kinderen nauwelijks afnemen en je sociale, werk of studieactiviteiten vastlopen. Dit valt binnen het spectrum van symptomen rouw depressie. Een professional kan met vragenlijsten en een gesprek inschatten wat passend is.
Wat helpt direct als symptomen rouw depressie overweldigend voelen
Breng je dag terug naar basis: opstaan, eten, beweging, contact met iemand die je vertrouwt. Beperk alcohol en maak de nacht prikkelarm. Deel je gevoelens en vraag concreet om hulp. Wordt het donker in je hoofd of denk je aan zelfdoding, dan is dit ook onderdeel van symptomen rouw depressie: bel 113 of 0800 0113 en neem contact op met je huisarts.
